काठमाडौँ । कञ्चनपुरका युवा विपिन जोशीको दुःखद निधनको पुष्टि भएसँगै अब दुई वर्षदेखिको राष्ट्रिय प्रतीक्षा एक करुण निष्कर्षमा पुगेको छ। सन् २०२३ को अक्टोबर ७ (वि.सं. २०८० असोज २०) मा हमासले इजरायलको किबुज आलुमिममा गरेको आक्रमणबाट अपहरणमा परेका जोशी हालै मृत अवस्थामा पुष्टि भएका छन्।
इजरायली अधिकारीले नेपाली दूतावासलाई प्रत्यक्ष सम्पर्क गरेर जोशीको मृत्युको जानकारी दिएका छन्। यसबाहेक, नेपालका लागि इजरायलका पूर्वराजदूत हनान गोदरले समेत सामाजिक सञ्जालमार्फत विपिन अब जीवित नरहेको स्पष्ट उल्लेख गनुृ भएको छ । इजरायली मिडियाले पनि जोशीको मृत्युलाई औपचारिक पुष्टि गर्दै समाचार प्रसारण गरिरहेका छन्।
यो पुष्टि विशेष महत्वको छ, किनकि अघिल्लो दुई वर्षमा जोशी जीवितै रहेको आशा कायम थियो। सन् २०२३ नोभेम्बरमा गाजाको अल शिफा अस्पतालमा देखिएको ३३ सेकेन्डको भिडियो नै उनको अन्तिम झलक थियो। त्यसपछि यथार्थमा के भयो भन्नेबारे एकदमै अस्पष्टता थियो।
विपिनको रिहाइका लागि दुई वर्षसम्म भइरहेका प्रयासहरूले सम्पूर्ण राष्ट्रको ध्यान खिचेको थियो। तत्कालीन प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति, परराष्ट्र मन्त्रीदेखि लिएर आमाबुबा, बहिनी र सर्वसाधारणसम्मले उहाँको सुरक्षित रिहाइको लागि यथासम्भव प्रयास गरे। यस्ता घटनाले एउटा सामान्य नागरिकले पनि राज्य र समाजको साझा चासो बन्नसक्ने देखाउँछ — र त्यो चासो जब निराशामा बदलिन्छ, राष्ट्र नै शोकमा डुब्छ।
सरकारले विपिनको रिहाइका लागि कतार, इजरायल, रेडक्रस र अन्य माध्यममार्फत कूटनीतिक पहल गरेको थियो। कतिपयले सरकारको सक्रियता प्रशंसायोग्य मान्छन्, भने कतिपयले यस्ता पहल ‘कागजी’ र ‘दबावबाट प्रेरित’ मात्र भएको टिप्पणी गरेका छन्। अब शव फिर्ता ल्याउने कार्यमा देखिने तत्कालता र संवेदनशीलताले नै राज्यको वास्तविक इच्छाशक्तिको परीक्षा दिनेछ।
विपिनको घटनाले केही ठूला प्रश्न उठाएकोछ । के हामी विदेश पठाउने ‘‘लर्न एण्ड अर्न’ जस्ता कार्यक्रमहरूमा सुरक्षा जोखिम मूल्यांकन गर्छौं रु द्वन्द्वग्रस्त क्षेत्रका लागि राज्यको पूर्वतयारी पर्याप्त छ ? नागरिक अपहरण वा संकटमा परेपछि राज्यको समयमै र प्रभावकारी प्रतिकार्य कति सुनिश्चित छ ? यी प्रश्नको उत्तर खोज्न सकेनौं भने, विपिनको मृत्यु केवल एउटा ट्र्याजेडी होइन, अर्को पटक दोहोरिने चेतावनी बन्नसक्छ।
विपिन जोशीको मृत्युले लाखौँ नेपाली युवा र उनीहरूका परिवारलाई भावनात्मक धक्का दिएको छ। धेरैजसो नेपाली युवा आर्थिक र शैक्षिक अवसरका लागि विदेश जान बाध्य छन्। उनीहरूका लागि विपिनको घटना केवल समाचार होइन — संभावित यथार्थ हो। यसले समाजमा भय, असुरक्षा र राज्यप्रतिको अविश्वासको भावना थप्नसक्छ, यदि सरकार गम्भीर देखिएन भने।
विपिन जोशी अब हामीमाझ छैनन्। तर उनको जीवन र मृत्युले राज्य, समाज र प्रत्येक नागरिकका लागि गहिरो पाठ दिएको छ । यो समय हो सान्त्वना दिने मात्र होइन, नवीन नीति निर्माण गर्ने, विदेशमा जाने नागरिकका लागि सुरक्षा संरचना बनाउने, र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण — आफ्ना नागरिकप्रति गम्भीर जवाफदेही बन्ने। विपिनलाई इतिहासले सम्झिरहनेछ — एउटा युवा जसले ‘अवसर’ खोज्दा ‘अन्याय’को सिकार हुनुपर्यो। अब बाँकी हामीले यस्ता घटनाहरू दोहोरिन नदिन सुनिश्चित गर्नुपर्दछ ।
